содержание   ..  91  92  93   ..

Коррупция 7 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті Оқу-әдістемелік кешен 050114 мамандығы үшін Алғашқы қауымдық құрылыс пәні бойынша студенттерге арналған Силлабус Кредит №1,2,3. Пән: Алғашқы қауымдық құрылыс Мамандық: 5114 Тарих Факультет: Филология - Тарих Кафедра: Тарих және география Курс: І Семестр: І Сағат саны: 135 Емтихан: + Сынақ: Лекция: 30 СӨЖ: 45 ОБСӨЖ: 45 Практикалық (семинар) сабақтар: 15 Жұмыс бағдарламасын құрастырған: аға оқытушы Апашева С.Н. Жетісай – 2005 ж. Жұмыс бағдарламасы Мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті стандарты және пән бойынша типтік бағдарлдама негізінде құралған. Әл-Фараби атындағы Қазақ Мемлекеттік Ұлттық Университетінің Жоғары оқу орындарының тарих факультетінің студенттеріне арналған “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша 1998 жылы бекіткен типтік бағдарлама негізінде жасалды. Типтік бағдарламаның индексі: Жұмыс бағдарламасы кафедра мәжілісінде талқыланған Хаттама №________ “________” 2005 ж. Кеңестің төрағасы: ______________ Факультеттің әдістемелік кеңесінде мақұлданған Хаттама № ________ “________” 2005 ж. Оқу әдістемелік бюроның басшысы:_______________________ Факультет Кеңесінде мақұлданған № Хаттама________ “________” 2005 ж. Факультет Кеңесінің төрағасы ______________________ Мазмұны 1. Абстракт......................................... ............................ 2. «Алғашқы қауымдық құрылыс» бойынша оқу жұмысының бағдарламасы 3. Курстың мақсаты мен міндеті ....... ............................. 4. Жұмыс оқу жоспарынан көшірме ............................ 5. Оқу сабақтарының құрылысы туралы мәлімет......... 6. Студенке арналған ережелер ....... .......................... 7. Жалпы мәліметтер............................................................. 8. Оқу сағаттарының кредитке сәйкес тақырып бойынша бөліну кестесі ...... 9. Лекция сабақтарының мазмұны ... ........................ 10. Семинар сабақтарынын жоспары, мазмұны ............. 11. СӨЖ-жоспары, мазмұны .............. ........................ 12. Кредиттін мазмұнына сәйкес бақылау түрлері: а) тестілік сауалнамалар б) жазбаша бақылау жумысы в) коллоквиумдар г) сөзжұмбақтар д) т.б. 13. Студенттердің академиялык білімін рейтингтік бақылау жүйесі.............. 14. Пән бойынша оку процесінің картасы 15. «Алғашқы қауымдық құрылыс» бойынша оку процесінін картасы Абстракт Оқу әдістемелік кешені "Алғашқы қауымдық құрылыс" пәні бойынша 5114 мамандықтарының студенттеріне осы курс бойынша оқытушының жұмысын неғұрылым тиімді ұйымдастыруға арналған барлық қажетті оқу-әдістемелік материалдарды құрайды. Білім беруде кредиттік технологияны пайдаланып, барлық кұжаттарды жүйеге (комплекске) біріктіру, пәнді меңгеру процесінде студенттің білімін, машықтануын және біліктілігін жоғарғы деңгейге көтеру көзделініп отыр. Жұмыстық бағдарламада оқу жұмысының түрлері бойынша сағаттар көрсетілген: ПС – практикалық сабақтар, ОБСӨЖ – оқытушының бақылауындағы студенттердің өзіндік жұмысы, СӨЖ – студенттердің өзіндік жұмысы. Оқытудың мұндай бағдарламасы (SYLLABUS), семестрдің басында әрбір студентке беріліп, студенттің білімін тереңдетуге, пәнге деген ықыласының артуына, шығармашылық және зерттеушілік қабілеттері ашылып, одан әрі дамуына себін тигізеді деп күтілуде. СӨЖ-де зерттеліп отырған материалды студент өз бетімен меңгеруі мен үйге берілген тапсырманы орындау көзделеді: ОБСӨЖ - материалды сабақ үстінде мұғалімнің көмегімен оқып меңгеру (office hours). Оқу материалы барлық оқыту формаларының өрімделуі мен ерекшеленеді. Дәрістің қысқаша жазбасы студентке қайсы бір тақырыптан қарастырылуда неге назар аудару керектігіне бағыт береді, санасына негізгі ұғымдармен терминдерді енгізеді. Пәнді толықтай меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттің барлығымен дерлік жұмыс өткізіп және өзіндік жұмысынын барлық көлемін орындауы қажет. Тапсырмалар мен жағдайлардың жиынтығы студенттерге аудиториялардан тыс өзіндік жұмысты, үй тапсырмасын орындауға арналған. Тесттік тапсырмалар студентке кредиттерді тапсыруда пән бойынша өз білімдерін тексеруге және рейтингтік бақылауды тапсыруға, сынақ/емтиханды алуға арналған. 1.Жалпы мәліметтер Лектор: Апашева Сабира Нұрбайкызы Тарих кафедрасы. №1 корпус, 33 кабинет Телефон: 225 Кафедрада болу уакыты: 800 -18°° дейін Курсты еткізу уақыты және орны N Аты-жөні Курсты өткізу уакыты, орны Байланыстырушы мәлімет Аудиториялык сабактар ОБСӨЖ Телефон 1 АпашеваС.Н. Лекпия тел: Уакыты Уакыт каб: Ауд Ауд корпус: 2 Мейірбеков М Практика Уакыт тел: Уакыты каб: Ауд Ауд корпус: 2. Жұмыс оқу бағдарламасының басқа пәндермен келісім хаттамасы Р/С Прекреквизиттер (пәннің алдына міндетті түрде игерілуге қажетті пәндер) Постреквизиттер (пәннен кейін өтілетін, осы пәнге сүйенетін пәндер) Кафедра Кафедра қабыл-даған шешім, Хаттамасы № күні 1. Қазақстан тарихы Ежелгі және орт. ғ. Тарих кафедрасы № Хаттама ________200 ж. 2. Археология 3. Пәнінің мақсат тары мен міндет тер і , оның оқу процесіндегі рөлі . Адамзат тарихына бірқатар бірін-бірі дәйекті ауыстырып отырған қоғамдық – экономикалық фармациялар алғашқы тұрмыстық-қауымдық, құл иеленушілік, феодалдық, капиталистік, коммунистік формациялар мәлім. Алғашқы тұрмыс тарихынан зерттеу пәні жер бетінде адамның пайда болуынан топтық қоғамдар қызметінен тууы мен бастапқы дамуын, оның материалдық және рухани мәдениетінің пайда болуы мен алғашқы қадамдарын зерттейді. Алғашқы тұрмыстық қоғам тарихынан аса маңызды міндеті алғашқы тұрмыстық қауым құрылысының негізгі ерекшеліктері анықтап табу, оның қалыптасуын, дамуы мен ыдырауын жалпы заңдылықтарын ашып көрсету оның таптық қоғамға айналу жағдайлары мен формаларын зерттеу болып табылады. 4. Оқу жоспарынан көшірме. Сем стр Кредит Оқу жүктемесінің жалпы көлемі Қорытын ды бақылау Жалпы сағат саны Соның ішінде Лекция Семинар СӨЖ ОБСӨЖ 1 2 3 5 6 7 8 Емтихан 1 Кредит № 1 45 10 5 15 15 1 Кредит № 2 45 10 5 15 15 1 Кредит № 3 45 10 5 15 15 5. ОҚУ САБАҚТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ: Жұмыс бағдарламасында сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай бөлінген: лекция, семинар, ОБСӨЖ (оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы), СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы) Лекция - студентке тақырыпты игеруде неге назар аударуына бағыт береді Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет Семинар сабақтарында - студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек ОБСӨЖ - оқытушының бақылауындағы студенттің езіндік жұмысы. Материалды сабақ үстінде оқытушының көмегімен оқып меңгеру. Оқытушы такырыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды. СӨЖ - студенттің өзіндік жұмысы. Студент үйге берілген тапсырмаларды орындайды, өз бетімен менгереді. 6. СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР (Rules): 1. Сабақка кешікпеу керек. 2. Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы телефонды номеріп қою керек. 3. Сабаққа іскер киіммен келу керек. 4. Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелу керек. 5. Жіберілген сабақтар кұнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді. Тапсырмаларды орындамаған жағдайда корытынды баға төмендетіледі. 7 . Оқу сағаттарының кредитке сәйкес тақырып бойынша бөліну кестесі. Кредит I № Лекция тақырыптары Лекция саны Семинар саны СӨЖ 1 Кіріспе 1 1 2 2 Алғашқы тұрмыс тарихиграфиясы 1 2 3 Алғашқы тұрмыс тарихы ғылымының шығуы 1 2 4 Алғашқы тұрмыс тарихының дерек-төркіндері 1 1 2 5;6 Адамның пайда болуы 2 1 2 7;8 Адам қоғамының шығуы 2 1 2 9 Ойлау мен сөздің шығуы 1 1 2 10 Антропогенез процесінің аяқталуы. 1 1 Кредит II № Лекция тақырыбы Лекция саны Семинар саны СӨЖ 1 Рулық құрысытың тууы 1 1 1 2 Расогенез 1 2 3 Аңшылар мен балық аулаушылардың ертедегі рулық қауымы. 1 2 4;5 Қоғамдық қатынастар 2 1 2 6;7 Егінші-малшылардың дамыған рулық қауымы 2 1 2 8;9 Жоғары дамыған балықшылар мен аңшылардың шаруашылығы мен материялдық мәдениетi 2 1 2 10 Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырауының алғы шарттары мен жалпы барысы 1 1 2 Кредит III № Лекция тақырыптары Лекция саны Семинар саны СӨЖ 1 Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырауының алғы шарттары мен жалпы барысы 1 2 2;3 Алғашқы тұрмыстық қоғамның ыдырау формалары 2 1 2-1 4 Жеке меншіктің, таптардың және мемлекет-тердің шығуы 2 1 2 5;6 Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырау дәуірінің рухани мәдениеті 2 1 2 7;8 Алғашқы тұрмытсық қоғамның ыдырау дәуірінің этникалық процесстері 2 1 2 9;10 Таптық формациялардағы алғашқы тұрмыстық қауымдардың тағдыры 2 1 2 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университет “Филолгия -тарих” факультеті “ Тарих ” кафедрасы “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша Тарих мамандықтарының студенттері үшін Кредит: №1 ЛЕКЦИЯНЫҢ ҚЫСҚАША КУРСЫ Жетісай-2005 ж 1-тақырып Кіріспе Қарастырылатын мәселелер: 1. Алғашқы тұрмыс тарихының пәні және оның маңызы. 2. Алғашқы тұрмыс тарихының шежіресі мен дәуірленуі Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Кнышенко Ю.П. История первобытного общества. Издательство Ростовского университета. Ростов на Дону 1973. 4. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы антропогенеза. М. 1983. 5. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 6. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. Адамзат тарихына біркатар бірін-бірі дәйекті ауыстырып отырған қоғамдық экономикалық формациялар алғашқы тұрмыстық қауымдық құл иеленушілік, феодалдық капиталистік коммунистік формациялар мәлім. Алғашқы тұрмыс тарихының зерттеу пәні жер бетінде адамның пайда болуына таптық қоғамдар мен мемлекеттердің туына дейін бүкіл орасан үлкен уақыт кезенің қамтитын осы формацилардың алғашқы болып санады. Алғашқы тұрмыстық қоғам тарихы адамның шығуы оның шаруашылық және қоғамдық қызметінің тууы мен бастапқы дамуы мен, оның материалдық және рухани мәдениетінің пайда болуы мен алғашқы кадамдарын зерттейді. Алғашқы тұрмыстық қоғам тарихының аса маңызды міндеті алғашқы тұрмыстың қауым құрылысының негізгі ерекшелікгерін анықтап табу, оның қалыптасуының, дамуы мен ыдырауының жалпы заңдылықтарын ашып көрсету, оның таптық қоғамға айналу жағдайлары мен формаларын зерттеу болып табылады. Алғашқы тұрмысты қауым құрылысына өндіргіш кұштер дамуьшың өте-мөте төменгі дәрежеде болуы тән. Оның бүкіл дамуы бойында дерлік карулар, жасау үшін басты материал болып тас қала берді, бұдан жетудіруге зорға дегенде кенетін тек қаңа ең қарапайының ғана жасауға болатын еді. Сондай-ақ алғашқы тұрмыс адамдырының еңбек дағдылары мен өндірістік тәжірибелері де мейлінше жетілдірген еді. Техникалық жағынан нашар жабдықталған, өзінің жеке басының күшін нашар білетін алғашқы тұрмыс адамы табиғат алдында бір өзі қорғаныссыз болды. Осыдан келіп алғашқы тұрмыс адамдары тіршілік ету жолында бірігіп күресуі үшін коллективтік еңбек пен еңбек құралдарына және өнімдеріне коллективтік меншіліктін сөзсіз бірігу қажеттігі туды. Алғашқы жеке меншікті адамды адамның қанауын және халықтан бөлінген күштеу, өкіметін білмеді. Бұл тапқа дейінгі мемлекетке дейінгі немеса оны сондай-ақ В.И.Ленин атағандай, алғашқы тұрмыстық коммунистік қоғам еді. Алғашқы турмыстык кауым қурылысының осы аса маңызды ерекшелігін оны зерттеудің неге тек танымдық қана емес сондай-ақ үлкен дүниеге көзкарастық манызы да болатынын түсінікті етеді. 2-тақырып Алғашқы тұрмыс тарихиграфиясы Қарастырылатын мәселелер: 1. Ежелгі замандағы және орта ғасырлардағы алғашқы тұрмыс туралы ұғым этнографиялық білімдердің қорланып жиналуы. 2. Алғашқы тұрмыс тарихының шығуы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Кнышенко Ю.П. История первобытного общества. Издательство Ростовского университета. Ростов на Дону 1973. 4. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы антропогенеза. М. 1983. 5. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 6. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. Алғашқы тұрмыстық қоғамның тарихы – тарихы ғылымның бір шама жас саласы. Ол өткен ғасырдың екінші жартысында пайда болып әрі, тек жүз жылдай уақыттан бері ғана өмір сүріп келеді. Алайда, бұл бұрын адамдар адамзат тарихының бастапқы кезі туралы ұғымды көз алдына келтіруге әрекет жасамады деген ынта қою адамдарда өз дамуының өте ерте кезеңдерінде-ақ туған. Қалай болған күнде де этнографтар зерттеген ең артта қалған халықтар да өздернің алыстағы өткеншағы тұралы ата бабалары іс әрекеттері мен ерліктері тұралы рулар мен тайпалардың шығуы жайына аузекі әнгіме-аңызда табылған. Санау ежелгі заманды көршілерінің тіршілік еткен шағын қадағалау олардың өткен шағына көз жіберу әрекеттері де жатады. Орта ғасырларда шіркеу мен схоластика ғылымды жаншып басып келді. Осы кезде ежелгі заманға қарағаннан гөрі адамдардың өткен шағы туралы және беймәлім елдердің халыктары жайында, барып тұрған қисынсыз ойдан шығарылған қаусеттер таратылды. Орта ғасырдағы географтар мен шежірешілер ит басты адамдар (киноцефалдар) туралы немесе көрпе сиякты өзінің орасан үлкен құлақтарына оранған фанезийліктер жайындағы аңыздарды шын деп білді. Адамзаттың шығуы жене оның ауел бастапқы тарихи проблемаларыны келетін болсақ, бұл жөнінде бәрі де библия (інжіл) аңыздарында айтылып қойылған деп саналды. Ал, қалайда осы қиын жағдайлардын өзінде де жер және оны мекендеген халықтар жайындағы білім молайып кеңейе түсті. Осы білімдер кейініректе алғашқы тұрмыс тарихын зерттеудің көзі де болды. Араб географтары Шығыс Европа мен Азия халықтарының сипаттамасын құрастырды. XIII ғасырдағы орта азия халықтары туралы тамаша деректертер географ Чан-Чуньнің сапар жазбаларынды сақталған. Сауда байланыстарын орнату үшін Шығысқа аттанған саяхатшылар (Плано Корпини, Рубрук, Мерко Поло және басқалары) европалықтардык Шығыс халықтарымен таныстығын кеңейте түсті. Европада этнография білідердің қорланып жиналуындаға нағыз төнкеріс ХV ғасыр ұлы география жаналықтар ашылған көздерден басталады. XVIIІ – ғасырдың өзінде-ақ шотланд философ Адам Фергюсон (1723-1816 жж.) өзінің “Азаматтық қоғам” тарихы очеркінде 1767 жылы белгілі дәрежеде этнографиялық мариалда құрып адам мәдениеті дамуының жалпы концепциясын жасауға тірісті. 3-тақырып Алғашқы тұрмыс тарихы ғылымының шығуы. Қарастырылатын мәселелер: 1. Алғашқы тұрмыс тарихының маркстiк концепциясының жасалуы. 2. ХIХ ғасырдың аяғында 20 ғасырда алғашқы тұрмыс тарихының дамуы. 3. СССР да алғашқы тұрмыс тарихының ғылымы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 4. Бромлей Ю.В. Этнос и этнография .М., 1973 Алғашкы тұрмыс қоғамын зерттеуде бұрын аталып та өткен көрнекті американ ғалымы Льюиус Генри Морганның (1818 - 1881 жж.) аса маңызды еңбегі бар. Ол өзінің ілімін «Көне қоғам» деген еңбекте (1877 ж.) неғұрлым толық баяндаған; сондай-аң Морганның «Туысқандық және қасиет системасы» (1870 ж.) және «Американ жергілікті халыктарының үйлері және үй іші тіршілігі» (1881 ж.) деген еңбектерінің маңызы зор болды. Онын қорытындылары этнографиядан, археологиядан, әрі жер шарының барлық бөліктерінің тарихынан көптеген фактілерге негізделді, бірақ солтүстік америка үндістер ирокездеріндегі коғамдық қатыкастарды Морганнын зерттеуі мен ирокез руының реконструкаиясы ерекше маңызға ие болды. Морган ілімінің негізіне адамзат пен оның мәдениеттнің прогрессивті дамуының тутастық принципі алынған, бірақ басқа эволюционистерден айырмашылығы, Морган әрқашан да дәйекті болмағанымен бұл прогрестің себептерін қоғам дамуының материалдық жағдайларыны деп білді, бұл ол жасаған алғаш тұрмыс тарихының дәуірленуінен керінеді. Морган идеализмнен толык қол үзеалмайды (ол, мәселен, меншіктіктің емес, «меншіктік идеясының» дамуы болып жатады деп санады), бірақ оның ақырғы қорытындылары стихиялық материалистік қорытынды еді. Морған алғашқы тұрмыстық қауымдык, құрылыстың негізгі ұясы ең арғы аналық формадан ал кейінгі әкелік формаға карай дамыған ру екендігін көрсетті. Ол алғашқы тұрмыстық қоғамның экономикасы қауымдық меншікке негізделгенін және коллективизмнің бұл принципі алғашқы тұрмыс халықтарынын, қоғамдық өмірінің, басқа жақтарын да, соның ішінде олардың семьялық некелік үйымдарының бастапқы формаларын да анықтағаны тапты. Ұлы географиялық жаңалықтар ашылулар дәуірінде және кейінгі ғасырларда тез жинақталып, қорланған әрі өсе түскен этнографиялық материал табиғи түрде алғашқы тұрмыс қоғамның қалыптасуының түрлі теорияларымен туына әкел соқты. 4-тақырып Алғашқы тұрмыс тарихының дерек-төркіндері Қарастырылатын мәселелер: 1. Археология деректері этнография деректері лингвистикалық деректер. 2. Антропологиялық және басқа да жаратылыс ғылымдарының деректері. 3. Алғашқы тұрмыс тарихи деректері-төркін тануының ерекшеліктері. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 3. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 4. Семенов Ю.И. Происхождение брака и семьи. М. 1974 г. 5. Редер Д.Г.,Черкасова Е.А. Ежелгi дуние тарихы.А.,1976ж. 6. Всемирная история в 24-х томах,Век железа/А.Н.Бадак и др. Минск ,М.,2000 Алғашқы тұрмыс коғамы тарихының дерек-төркіндері мейлінше сан алуан. Адамзаттың өткен шағы туралы көрсететіндердің, адамның жасағандарының, оның ыкпал еткендерінің, адам ісі-әрекеттеріне ықпал етіп әсерін тигізгендердің бәрі, - міне тарихи ғылым үшін дерек-төркін жиынтығы осындай. Алғашкы тұрмыс тарихының ерекшелігі сол, ол түгелдей, жазу-сызуы жоқ дәуірге қатысты бол келеді; тарихи ғылымдар үшін асамазды жазба дерек-төркіндер оның ақырғы дәуірін қоспағанда. Алғашқы тұрмыс тарихы үшін негізгі көздердің басқа түрлерімеи салыстырғанда өлшеусіз аз роль атқарады. Көне замандардан сақталған заттың деректөркіндердің немесе оларды басқаша атап жүргендей археологиялық ескерткіштердің зор маңызы бар. Заттық деректөркіндер, яғни еңбек құралдары, көне құрылыстардың қалдықтары, сәндык бұғымдар, ыдыс аяқтар, тағы сондайлар - бұл оны жасаған қоғамның материалдық мәдениетінің қалдықтары. 3аттар - аса бағалы тарихи деректөркін, өйткені бұлардың бәрі өз дәуірінің өнімі болып саналады, тек сол дәуірге ғана тән болып келеді, әрі олардын өздері өндірілген сол кездің тіршілік жағдайын бейнелеп көрсетеді. 5-6 - тақырып Адамның пайда болуы Қарастырылатын мәселелер: 1. Жануарлар дүниесіндегі адам орны Антропогенез процесінің қозғаушы күштері 2. Адамның ең таяу ата тектері мен адамзаттың арғы отан проблемалары 3. Ең көне заманғы Гаминидтер мен олардың еңбек қызметі. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. Жануарлар дүниесіндегі адам орны Алғашқы тұрмыс қоғамының заңдылық түсіну адам эволюциясының ен бойында, адамның өзінін, физикалық типінің өзгерістердің, осы езгерістердің қозғаушы күштіп антропогенездің осы заманғы теориясымен таныспайынша мүмкін емес. Тарихтын тең сәрісінде, Лениннін айтуы бойынша қалыптаасып келе жатқан адамдарды физика типі көп жағынан әлі де олардың мүмкінді анықтайтын еді. Сондықтанда тарихи дамудын қуатты факторлары ретінде алға шықты. Сол себептен де еңбек қызмет ең көне кезеңде әлеуметтік ұйымдардың қаралуы адамның өзінің биологиялық тарихынана бөлуі болмайды. Табиғат туралы мәселе Карл Линней оны жануарлар патшасы системасын енгізеді. Әрі адамды сол белгілі кездегі маймылды бірге қосып сүтпен қой кұрамына приматтарды XVIII ғасыр орта шенінде тұнғыш рет ғылыми негізге қойылды. Айтылғандарды қорытайық. Қазіргі заманғы адам приматтар отряды гоминидтер семьясына жататын Ното текті түрін құрайды. Осы заманғы адамзаттың нәсілдері арасындағы морфологиялық айырмашылықтар жай кезге көрінгеніне де қарамастан. Бірақ олар өмірлік маңызы жоқ екінші дәрежелі белгілерден де көрінеді. Сондықтан де қазіргі кезде, тіпті шетел ғылымы әдебиетінде таралып жүрген нәсілдік концепцияларға қарсы әлі күнге дейін өмір сүріп отырған нәсілдер толық негізделе отырыл, бір түрге жатқызылуын мүмкін. 7-8 - тақырып Адам қоғамының шығуы Қарастырылатын мәселелер: 1. Алғашқы тұрмытсық адамдар тобының дамуындағы аң аулаудың ролі. 2. Зоология индивидуализмді ысыру және алғашқы тұрмыстық колективизмнің қалыптасуы. 3. Алға тұрмыстың тобындағы жыныстық қатынастар. 4. Қандас туыстық семья туралы мәселе. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 4. Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 5. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 Алғашқы турмыстық адам қоғамын тарихи реконструкциялау, сірә, алғашқы тұрмыс тарихының ең күрделі проблемасы болып табылады. Қандай да болсын тура параллель жоқ болғандықтан, ол жөнінде тек жанама деректердің негізінде ғана пайымдауға болады. Бұл, біздің деректеріміз, бір жағынан, маймылдардағы табындық қарымқатынастар, екінші жағынан, археология мен антропологияның кейбір фактілері, сондай-аң азды-көпті ықтималдық үлесімен адамзаттық өте ертедегі, рулык күйге дейінгі сарқыншақтары ретінде қарала алатын этнография фактірлері. Осы деректердің барлығын салыстырып және талдау сол заманнын қоғамдық тіршілігі туралы көп жағынан гипотездік ұғым болғанымен, жалпы ұғым жасауға мумкіндік береді, бірақ толып жатқан анық емес таза логикалык болжауларға даулы. болжамдарға, әрине, орын қалады. Л. Г. Морган өзінің «Көне қоғамында» некелік жыныстың қатынастардың алғышқы (ең көне) формасы қандас-туыстың семья, дейтін болды деген жобаны ұсынды. Морган қандас-туыстың семьяда некелік ортақтың тек бір ғана ұрпақты барлық туыстарды екі-үш аталық т. б. бақырларды және қандастар, олардың туыстарының бүкіл ұрпағын қамтыды, деп санайды. Түрлі ұрпақтардың арасындағы некелік қатынасқа жол берілмеді. Бұл гипотезаны ұсына отырып, Морган этнографтар Полинезийдағы Гавай аралдары халықтарынан тапқан малайя, немесе гавай туыстық жүйесі рейтіннің анализіне сүйенді. Туысқандықтың бұл системесында анасы мен әкесі тек өзінің балаларын ғана емес, соңдай-ақ өзінің барлық бауыры мен қарындастарының балаларын өз балам деп атайтынын, ал балалар өз кезегінде тек өзінің туған ата-аналарын ғана емес, сондай-ак барлық өздерінің қарындастары мен бауырлары ата-аналарымыз деп атайтын фактілеріне сүйеніп, ол некелерді реттеп отырудың ең көне формасы, таяудағы еткен шақта әлі гавайлықтарда сақталып отырғандай, қандас-туысқандық семья болды, деп қорытынды жасайды. 9-тақырып Ойлау мен сөздің шығуы Қарастырылатын мәселелер: 1. Адам ретінде қалыптасып келе жатқандардың түпкі қауымы. 2. Қалыптасып келе жатқан адам қоғамының бастапқы және соңғы кезеңдері. 3. Ойлаудың, сөйлеудің және идеологиялық ұғымдардың пайда болуы және дамуы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. Столяр А.Д. Происхождение изобразительного исскуства. М., 1968 г. 4. Всемирная история в 24-х томах. Век железа.А.Н.Бадак и др. Минск ,М.,2000 Ойлау мен сөздің шығуы алғашкы тұрмыстық қоғам тарихында аса күрделі проблема болып табылады, мұны шешудін, қиындығы осы процестің негізгі кезеңдерін көрсетіп беретін біздің қолымызда тура емес, тек жанама деректердің болуы қиындата түседі. Ойлау мен сөздің дамуының ең көне сатыларының шығуы мен реконструкциясын анықтау үшін, негізгі төркіндер бірнешеу. Ең алдымен бұл — салыстырма психология, салыстырма физиология мен тілі білімі, сондақ-ақ этнография мен археология. Бірақ бұл мәселелерді шешу үшін антропогенез процесіндегі сөзбен ойлаудың материалдыіқ аппараты төменгі жақ сүйектің, мидың т.б. дамуы туралы деректері бер антропология аса маңызды материалдар береді. Антропогенездің еңбек теориясы тұрғысынан алып, осы матерналдардың барлығын комплексті қарастыру ғана адамның ойлауы мен сөз функциясының дамуы тарихында негізгі кезеңдерді белгілеп алуға комектеседі. Ойлау мен сөз адамның қалыптасу процесі еңбек қызметінің шығуы мен даму процесі, өндірістік даму процесі бір процестін екі жағы екені мүлде айқын дүние. Сондықтан да ең көне адамзат тарихында ой бұрын шыққан ба, оны білдіретін сөз бе, деген сұрақ беру дұрыс болмас еді. 10-тақырып Антропогенез процесінің аяқталуы. Қарастырылатын мәселелер: 1. Алғашқы рулық қауымның пайда болуы. 2. Кейінгі палеонтроптардың түпкі қауымындағы жыныстар арасындағы қарым-қатынас. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая 2. школа 1982 г. 3. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. 7. Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 Ерте және орта плейфстоцен бойында гоминид семьялығының эволюциясы адамның осы заманғы түрінің пайда болуы үшін қолайлы алғы шарттар жасады. Шынында да Homo тегінің көне заманғы өкілі – неандертальдық адамның интенсивті еңбек үкметі үшін барлық қажетті органдарды – үлкен миы, тік жағдайда жүргендегі, орнықты жүріс-тұрысы туралы айтпағанның өзінде оңтайлы қолы болған іспетті еді. Бірақ жоғарыда аталып өткендей, оның ми құрылысы көптеген тұрпайы белгілерінің болуымен сипатталатын, ал қолының оңтайлылығы шеші болатын, бұл ойлау мен сөзді дамуы басқа неандертальдық адамның формологиялық ерекшеліктері, атап айтқанда оның құрылысы, өзінің агресивтігімен тежеулі басқаратын миы орталықтарының шамалы дамуы арқасында коллективтін қоғамдық тіршілігі жағдайларына, оның жеткілікті бейімделген тіршілік иесі екендігін делелдейді. Неандертальдың бас миы қабығы қызметіндегі қозу тежеуден айтарлықтай басым болатын, бұл неандертальдық табында ашыңған қатты ашу тудырып ауыр, кейде мүмкін өлім-жітіммен тынатын соқтығысуларға жиі әкеп соғатын. Адамның осы заманғы түрлерінің пай-да болуы ерте палеолиттен кейінгі палеолитке көшу кезіндегі өндірігіш күштердің дамуындағы қуатты секіріспен тығыз байланысты. Бұл секіріс сонымен бір мезетте биологиялық эволюцияның аяқталу процесінің салдары да, сондай-ақ оның аса маңызды шарты, оның өзінше бір кажетті қоректік ортасы да болып табылды. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті “Филология-тарих” факультеті “ Тарих ” кафедрасы “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша ,Тарих мамандықтарының студенттері үшін Семинар сабақтарының жоспары . Жетісай-2005 ж. Семинар сабақтарының мазмұны № Сабақтың тақырыбы Әдебиеттер 1 Кіріспе. 1. Алғашқы тұрмыс тарихиграфиясы . 2. Алғашқы тұрмыс тарихы ғылымының шығуы. 3. Алғашқы тұрмыс тарихының дерек-төркіндері. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Кнышенко Ю.П. История первобытного общества. Издательство Ростовского университета. Ростов на Дону 1973. 4. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы антропогенеза. М. 1983. 5. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 6. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. 2 Алғашқы қауымдық тарихтың хронологиясы мен дәуірленуі. 1. Төменгі палеолит. 2. Орта палеолит. 3. Жоғарғы палеолит. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 4. Бромлей Ю.В. Этнос и этнография .М., 1973 3 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1. Ф.Энгелс маймылдың адамға айкалу процессіндегі еңбектің ролі. 2. Ф.Энгелстің семьяның жекеменшіктің жәнемемлекттің шығуы. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. 4 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1. Алғашқы қауымдық құрылыс тарихының археологиялық деректері. 2. Ежелгі гоминидтер және олардың еңбек құралдары мен тіршілігі. 3. Адамзат қоғамы қалыптасуының теориялық мәселелері. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. 5 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1. Ойлау мен сөйлеудің шығуы. 2. Антропогенез процес сіні аяқталуы. 3. Адамның осы заманғы түрінің қалыптасуы. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. Столяр А.Д. Происхождение изобразительного исскуства. М., 1968 г. 4. Всемирная история в 24-х томах. Век железа.А.Н.Бадак и др. Минск ,М.,2000 Пайдаланған әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. 7. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. Столяр А.Д. Происхождение изобразительного исскуства. М., 1968г. 8. Всемирная история в 24-х томах. Век железа.А.Н.Бадак и др. Минск,М.,2000 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті “Филология -тарих” факультеті “ Тарих” кафедрасы “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша Тарих мамандықтарының студенттері үшін Студенттің өзіндік ж ұ мысының жоспары. (СӨЖ) Жетісай-2005 ж. № СӨЖ тақырыптары Сағат саны Әдебиеттер 1 Алғашқы тұрмыс тарихиграфиясы 1 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Кнышенко Ю.П. История первобытного общества. Издательство Ростовского университета. Ростов на Дону 1973. 4. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы антропогенеза. М. 1983. 5. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 6. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. 2 Алғашқы тұрмыс тарихы ғылымының шығуы. 1 3 Алғашқы тұрмыс тарихының дерек-төркіндері. 1 4 Төменгі палеолит. 1 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 4. Бромлей Ю.В. Этнос и этнография .М., 1973 5 Орта палеолит. 1 6 Жоғарғы палеолит. 1 7 Ф.Энгелс маймылдың адамға айкалу процессіндегі еңбектің ролі. 1 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. 8 Ф.Энгелстің семьяның жекеменшіктің жәнемемлекттің шығуы. 1 9 Алғашқы қауымдық құрылыс тарихының археологиялық деректері. 1 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 4. Бромлей Ю.В. Этнос и этнография .М., 1973 10 Ежелгі гоминидтер және олардың еңбек құралдары мен тіршілігі. 1 11 Адамзат қоғамы қалыптасуының теориялық мәселелері 1 12 Ойлау мен сөйлеудің шығуы. 1 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 4. Бромлей Ю.В. Этнос и этнография .М., 1973 13 Антропогенез процес сіні аяқталуы. 1 14 Адамның осы заманғы түрінің қалыптасуы. 1 15 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1 Пайдаланған әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Нестух М.Ф. Примотология и антропогенез. М. 1960 г. 4. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 5. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 6. Энгельс Ф. Роль труда в процессе превращения обезьяны в человека. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20. 7. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. Столяр А.Д. Происхождение изобразительного исскуства. М., 1968г. 8. Всемирная история в 24-х томах. Век железа.А.Н.Бадак и др. Минск,М.,2000 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті “Филология-тарих” факультеті “ Тарих” кафедрасы “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша “Тарих ” мамандықтарының студенттері үшін Оқытушының басшылығымен студенттердің өзіндік жұмыстары. Жетісай-2005 ж. ОБСӨЖ тақырыптары. № Тақырыбы, мазмұны Сағат саны Бақылау түрі 1 Кіріспе 1. Алғашқы тұрмыс тарихының пәні және оның маңызы. 2. Алғашқы тұрмыс тарихының шежіресі мен дәуірленуі 1 Жазба бақылау жұмысы 2 Алғашқы қауымдық тарихтың хронологиясы мен дәуірленуі. 1. Төменгі палеолит. 2. Орта палеолит. 3. Жоғарғы палеолит. 1 Тестілік сауалнама 3 Алғашқы тұрмыс тарихиграфиясы 1. Ежелгі замандағы және орта ғасырлардағы алғашқы тұрмыс туралы ұғым этнографиялық білімдердің қорланып жиналуы. 2. Алғашқы тұрмыс тарихының шығуы. 1 Тестілік сауалнама 4 Алғашқы тұрмыс тарихы ғылымының шығуы. 1. Алғашқы тұрмыс тарихының маркстiк концепциясының жасалуы. 2. ХIХ ғасырдың аяғында 20 ғасырда алғашқы тұрмыс тарихының дамуы. 3. СССР да алғашқы тұрмыс тарихының ғылымы 1 Жазба бақылау жұмысы 5 Алғашқы тұрмыс тарихының дерек-төркіндері 1. Археология деректері этнография деректері лингвистикалық деректер. 2. Антропологиялық және басқа да жаратылыс ғылымдарының деректері. 3. Алғашқы тұрмыс тарихи деректері-төркін тануының ерекшеліктері. 1 Тестілік сауалнама 6;7 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1. Ф.Энгелс маймылдың адамға айкалу процессіндегі еңбектің ролі. 2. Ф.Энгелстің семьяның жекеменшіктің жәнемемлекттің шығуы. 2 Жазба бақылау жұмысы 8;9 Адамның пайда болуы 1. Жануарлар дүниесіндегі адам орны Антропогенез процесінің қозғаушы күштері 2. Адамның ең таяу ата тектері мен адамзаттың арғы отан проблемалары 3. Ең көне заманғы Гаминидтер мен олардың еңбек қызметі. 2 Жазба бақылау жұмысы 10; 11 Адам қоғамының шығуы 1. Алғашқы тұрмытсық адамдар тобының дамуындағы аң аулаудың ролі. 2. Зоология индивидуализмді ысыру және алғашқы тұрмыстық колективизмнің қалыптасуы. 3. Алға тұрмыстың тобындағы жыныстық қатынастар. 4. Қандас туыстық семья туралы мәселе. 2 Тестілік сауалнама 12 Ойлау мен сөздің шығуы 1. Адам ретінде қалыптасып келе жатқандардың түпкі қауымы. 2. Қалыптасып келе жатқан адам қоғамының бастапқы және соңғы кезеңдері. 3. Ойлаудың, сөйлеудің және идеологиялық ұғымдардың пайда болуы және дамуы. 1 Жазба бақылау жұмысы 13; 14 Адамзат қоғамының қалыптасуы. 1. Алғашқы қауымдық құрылыс тарихының археологиялық деректері. 2. Ежелгі гоминидтер және олардың еңбек құралдары мен тіршілігі. 3. Адамзат қоғамы қалыптасуының теориялық мәселелері. 2 Жазба бақылау жұмысы 15 Антропогенез процесінің аяқталуы. 1. Алғашқы рулық қауымның пайда болуы. 2. Кейінгі палеонтроптардың түпкі қауымындағы жыныстар арасындағы қарым-қатынас. 1 Тестілік сауалнама Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті «Филология –тарих» факультеті «Тарих» кафедрасы «Қосалқы тарихи» пәні бойынша «Тарих» мамандықтарының студенттері үшін Тестілік сауалнамалар сұрақтары және бақылау сұрақтары. Жетісай-2005 ж Алғашқы қауым тарихы 1.Терімшілік шаруашылығы қай кезеңде пайда болды 1. Палеолит 2. Мезолит 3. неолит 4. қола 5. энеолит 2. Гаминид терминінің мәні 1. Гаминидтерге дейінгі адам 2. приматтар отряды 3. Тік жүретін адам 4. шебер адам 5. саналы адам 3. Неандерталец қай жерден табылды 1. Еуропада 2. Қытайда 3. Олдувей шатқалынан 4. Африка 5. Германия 4. Гомо сапинес терминінің мәні 1. Гаминидтерге дейінгі адам 2. Приматтар отряды 3. Тік жүретін адам 4. саналы адам 5. шебер адам 5. Презижантроп қай жерден табылды. 1. Олдувей шатқалынан 2. Еуропада 3. Қытайда 4. Азияда 5. Африкада 6. Жартылай жеркепелер қай дәуірде пайда болды 1. палеолит 2. мезолит 3. неолит 4. энеолит 5. Қола 7.Ежелгі палеолит неше мәдениетке бөлінеді 1. 2 2. 3 3. 4 4. 5 5. 6 8. Ашель уақытының ескерткіштері қайдан табылған. 1. Оңтүстік Қазақстан 2. Солтүстік Қазақстан 3. Орталық Қазақстан 4. Батыс Қазақстан 5. Шығыс Қазақстан 9. Алғашқы тұрмыстық қоғам адамының қару жасау үшін қолданған басты материалы не болған. 1. ағаш 2. тас 3. сүйек 4. балшық 5. темір 10. Тас ғасыры нешеге бөлінді 1. 2 2. 3 3. 4 4. 5 5. 6 11. Люш Герчрге Маргон алғашқы тұрмыстық тарихты нешеге бөлді. 1. 2 2. 3 3. 4 4. 5 5. 6 12. Питекантроп қай жерден табылды. 1. Қытай 2. Ява аралы 3. Германия 4. Америка 5. Германия 13. Адам және жануарлар патшалығының системасын кім енгізді. 1. Энгельс 2. Линней 3. Дарвин 4. Маргон 5. Маркс 14. Ерте плистоцин дәуірінің адамы қайдан табылды 1. Оңтүстік Азиядан 2. Солтүстік Африкадан 3. Шығыс Африка 4. Орталық Азия 5. Орталық Африка 15. Шель және Ашель тұрағынан қай жануардың сүйегі табылды. 1. Піл 2. Арыстан 3. Бұғы 4. Мүйіз тұмсық 5. Мамонт 16. Алғашқы қандас туыстық семьясының шығуы және оның алғашқы формалары туралы атап өткен. 1. Энгельс 2. Линней 3. Дарвин 4. Маргон 5. маркс 17. Қазақстан териториясындағы ежелгі тас дәуірінің ең бірінші тұрағы 1. Арыстанды 2. Тәңірқазған 3. Бөріқазған 4. Құдай көл 5. Обалысай 18. Ең көне және көне заман адамдары қандай екі салаға бөлінді 1. Егіншілік терімшілік 2. Аңшылық егіншілік 3. мал шаруашылығы егіншілік 4. терімшілік аңшылық 5. Аңшылық мал шаруашылығы 19. Хоме Сабенс нешінші мың жылдықта табылды. 1. 40-30 мың жыл 2. 500-400 мың жыл 3. 140-40 мың жыл 4. 30-20 мың жыл 5. 150-120 мың жыл 20. Евразияда қандай адам табылды. 1. Зинжантроп 2. Синантроп 3. Питекантроп 4. Атлантроп 5. Презижантроп 21. Қазақстанда ашельдік ескерткіштер қай қаладан табылған 1. Қарағанды 2. Жезқазған 3. Атырау 4. Алматы 5. Орал 22. Адамның қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. 1. Полеолит 2. Мезолит 3. неолит 4. Қола 5. темір 23. Ежелгі палеолит құрал сайман неше топқа бөлінеді 1. 2 2. 3 3. 4 4. 5 5. 6 24. Зинжантроптың жасы 1. 0,5 2. 1,5 3. 2,5 4. 3,5 5. 4,5 25. Гарпундар қай мәдениеттің құралы 1. оринияк 2. салютри 3. мадлен 4. ашель 5. Андронов 26. Явадағы Сола өзеніне ерте плейтоцендік шөгінділер ашылған және олар нешінші жылы тұжырымға ие болды. 1. 1888-1889 2. 1890-1891 3. 1892-1893 4. 1894-1895 5. 1896-1897 27. Таулы аудандарда алғашқы тұрмыстық адамы аң аулауда қайсы жануарды аулау басым болған. 1. жылқы,қабан, аю, бұғы 2. арыстан жолбарыс 3. ешкі қой 4. бұғы сиыр жылқы 5. тауешкі бұғы 28. Палеолит,мезолит, неолит қай ғасырға жатады. 1. тас 2. қола 3. ағаш 4. темір 5. мыс. 29. Ертедегі аналық рулық қауымдық шектерде иемденуші іс әрекетті неше дәйекті кезеңге бөлді. 1. 2 2. 3 3. 4 4. 5 5. 6 30. Ең тамаша мадлен құралы 1. қырғыш 2. найза 3. гарпун 4. бумерант 5. шапқы 31.Алғашқы қауым адамдарының топқа бірігу себебі 1. еңбек құрал жасау 2. егін егу 3. аң аулау 4. терімшілік 5. бірлесіп қорғану және аң аулау 32. Алғашқы тұрмыстық қоғам тарих қай кезеңде қамтиды. 1. Адам пайда болғаннан рулық қауым 2. Адам пайда болғаннан таптық қоғам 3. Адам пайда болғаннан тас ғасыры 4. Адам пайда болғаннан қола дәуір 5. Рулық қауым қола дәуірі 33. Алғашқы қауымдық кезеңді комунистік қоғам деп атаған кім 1. энгельс 2. маргон 3. Ленин 4. Дарвин 5. Маркс 34. Жер бетіндегі ең алғашқы адам қалдықтары қай жерден табылды. 1. Африка 2. Солтүстік Африка 3. Оңтүстік Африка 4. Батыс Африка 5. Шығыс Африка 35. Ява аралынан табылған қаңқа қалай аталады. 1. Питекантроп 2. синантроп 3. зинжантроп 4. неандерталь 5. кроманьон 36.Кромонондық адам қай дәуірден табылды 1. Ерте палеолит 2. Орта ғасыр 3. Кейінгі палеолит 4. Мезолит 5. неолит 37. синантроптың миының көлемі қанша 1. 700-1100см3 2. 800-1200см3 3. 500-600см 3 4. 900-950см3 5. 700-800 см3 38. Ориняк мәдениеті Францияның қай бөлігінен табылды 1. Оңтүстік 2. Шығыс 3. Батыс 4. Солтүстік шығыс 5. Оңтүстік батыс 39. Салютри дәуірінде қандай құралдың тәсілі туды 1. қырғыштар 2. найзалар 3. қыспа ретуш 4. шапқы 5. сүйектен жасалған құрал. 40. Европада этнографиялық білімнің қорланып жиналуындағы нағыз төңкеріс нешінші ғасырда басталды. 1. X 2. XI 3. XII 4. XIV 5. XV 41.Алғашқы тұрмыс тарихының пайда болуын жазған ғалымдар 1. Фергюсон,Джеймс Кук 2. К.Маркс, Ф.Энгельс 3. И.Форстер, М.Герг 4. Дарвин, Маргон 5. Линней ,Ионнан 42. Ертедегі адамдарға дейінгі маймылды қалай атаған 1. дриопитек 2. синантроп 3. питекантроп 4. гаминидтер 5. зинжантроп 43. Хомо сабиенс қайдан табылған 1. Франция 2. Қытай 3. Ява 4. Германия 5. Мексика 44. Синантроптың өмірінде үлкен роль алған не 1. от 2. су 3. тас 4. терімшілік 5. аңшылық 45. Парасатты адам деп кімдерді атаған 1. Хомо хаблес 2. Хомо сапиенс 3. Хомо еректус 4. питекантроп 5. синантроп 46. Ірі үлкен ер адамдар бастаған 10-20 кісі тұратын семья 1. горемдік 2. стинул 3. гипотиза 4. ру 5. тайпа 47.Еңбек адамның өзін жасады тұжырымдаған кім 1. Маркс 2. Энгельс 3. Линней 4. Дарвин 5. Маргон 48. Олдувей тауларының ерте төрттік қабаттарын да нешінші жылы маңызды олжа табылды. 1. 1955ж 2. 1956ж 3. 1957ж 4. 1958ж 5. 1959ж 49. “Алғашқы тұрмыс заманының әдет ғұрыптары”деген кітап қай жылы шықты. 1. 1720ж 2. 1721ж 3. 1722ж 4. 1723ж 5. 1724ж 50.Ашель мәдениеті қай жылдар аралығын қамтиды 1. 2,6 млн ж 700 млн. ж 2. 700.млн.ж 150-120 м.ж 3. 150-120м.ж.30-35 м.ж 4. 30-35 м.ж 20-15 м.ж 5. 15-12 м.ж.12-5 м.ж. 51. Рамапитектер қай жерден табылған 1. Германия 2. Ява 3. Мексика 4. Кения 5. Қазақстан 52.Сарыарқаның солтүстігінде табылған тұрақтықтың аты 1. Құдай көл 2. Бөрі қазған 3. Тәңірқазған 4. Обалысай 5. Арыстанды 53.Алғашқы адамдардың орташа жасы 1. 25 2. 30 3. 35 4. 40 5. 45 54. Египеттегі пирамиданың қатты блок тастардың әрқайсысының салмағы 1. 10т 2. 20т 3. 30т 4. 40т 5. 50т 55.Бұған дейін ынта қою қай ғасырда төмендеді 1. XVI 2. XVII 3. XVIII 4. XIX 5. XX 56. Осы заманғы адам мен ең жақын ата-тектерді біліктіретін қандай семья бөлініп шығады 1. гаминид 2. гаминин 3. синантроп 4. зинжантроп 5. отлантроп 57. Адамзаттың арғы отаны 1. Австралия 2. Америка 3. Азия 4. Еуропа 5. Африка 58. Малта тастар қай жерде табылды 1. Австралия америка 2. Иран Ирак 3. Қытай Африка 4. Еуропа Тайланд 5. Үндістан Пакистан 59. Плистоцин қаруы кімдердің қаруы болған 1. питекантроп 2. гоминид 3. зинжантроп 4. атлантроп 5. синантроп 60.Адам пайда болу процесінің аталуын көрсетіңіз 1. Антропогонез 2. Флорогенез 3. Расогенез 4. Этногенез 5. Орогенез 61.Жануар пайда болу процесінің аталуын көрсетіңіз 1. Антропогенез 2. Флорогенез 3. Фаунагенез 4. Энногенез 5. расогенез 62.Мусьтер кезеңінде не пайда болды. 1. Өндірістік шаруашылық 2. метал еңбек құралдар 3. от 4. ерте қауым 5. микролит 63.Австролопитектің миыныңкөлемі 1. 1200-1600 см 2. 1050 см 3. 900 см 4. 700см 5. 500-600см 64.Дриопитек қалдықтарының жасы 1. 2,5-3 млн жыл 2. 1,850000 жыл 3. 250-40 мың жыл 4. 5,5 млн жыл 5. 700 мың жыл 65. Адамдардың приматтарға жататындығының теориясы туралы даму болжамдар кімдікі 1. Н.Я.Марр 2. Ч.Дарвин 3. Ф.Энгельс 4. В.И.Вернадский 5. К.Линней 66.Ерте полеолитте еңбек құралдарын жасау техникасы қандай 1. Мұздай соғу 2. Қыздырып соғу 3. Қыстыру 4. тас жамбасын ұру 5. Көрікпен қыздыру 67. Қыздырып соғу қай кезеңге жатады. 1. Ерте палеолит 2. Мезолитте 3. энеолитте 4. Қола дәуірінде 5. Темір ғасырында 68.Презижантроптың алғаш қалдықтары 1. 1960 ж табылды 2. 1890ж табылды 3. 1927 ж табылды 4. 1965ж табылды 5. 1959 ж табылды 69. ерте палеолит баспаналар 1. Жануарлар терісімен сүйегін жасалған 2. тас пен ағаштан жасалған 3. төменгі аңшылар тұрақтары 4. Жеркепелер 5. жартылай жеркепелер 70. Тас пен ағаштан жасалған қоныстар қай дәуірге жатады. 1. политогенез дәуірі 2. Паштогенез дәуірі 3. неолит 4. мезолит 5. палеолит 71. Алғашқы қауымдық құрылыс тарихының кезеңдерге бөлінуінің дұрыстығын анықтаңыз 1. палеолит, мезолит, неолит, эниеолит,метал 2. мезолит,неолит, энеолит,полеолит 3. метал ,неолит, энеолит,мезолит, палеолит 4. энеолит,,неолит, мезолит, палеолит метал 5. палеолит,мезолит, неолит,метал,энеолит 72 Алғашқы қауымдық құрылыс тарихы қандай ғылымның кезеңдерін пайдаланды. 1. археология 2. геология 3. антропология 4. палентология 5. архезоология 73. Гоминидтерге дейінгі адам 1. гоминин 2. гоминид 3. гомо эректус 4. гомо хабилис 5. гомо сапиенс 74. Қытайда таб-н адам тәріздес маймылдықтары 1. неандерталец 2. синантроп 3. презижантроп 4. зинантроп 5. питекантроп 75. Гейдельберий адамы қай жерден табылды 1. Африка 2. Қытай 3. Еуропа 4. Азия 5. Германия 76. Ерте қауым пайда болу кезеңін атаңыз 1. Неолит 2. мезолит 3. соңғы кейінгі полеолит 4. қола дәуірі 5. мусьтер кезеңі 77. Нуклеус қай кезеңде пайда болды. 1. Палеолит 2. мезолит 3. неолит 4. метал кезеңі 5. қола дәуірі 78. Мезолитте еңбек құралдарын жасау техникасы 1. қыстыру 2. тас жамбасын ұру 3. мұздай соғу 4. көрікпен қыздыру 5. қыздырып соғу 79. Питекантроптың алғаш қалдықтары 1. 1960ж табылды 2. 1890-91ж табылды 3. 1927ж табылды 4. 1965ж табылды 5. 1965ж табылды 80. Палеолит синантроптың табылған уақыты 1. 1965 ж 2. 1966 ж 3. 1967ж 4. 1968ж 5. 1969ж 81. Ерте палеолит баспаналары 1. Төменгі аңшылар тұрақтары 2. жануарлар терісімен сүйегін жас-н қан-р 3. жер кепелер 4. жартылай жер кепелер 5. тас пен ағаш-н жас-н қоныс-р 82. Тас пен ағаш-н жас-н қоныстар қай кезеңде пайда болды. 1. Ерте палеолит 2. Кейінгі палеолит 3. мезолит 4. энеолит 5. Политогогенез дәуірі 83. Сүйектен жасалған еңбек құралдарды кімдер қолданды. 1. Австролопитектер 2. зинжантроп 3. питекантроптар 4. синантроп 5. презижантроп 84. Олдувай кезеңінің ұзақтығы 1. 2,6 млн –700 мың жыл 2. 700-150 мың жыл 3. 150-35 мың жыл 4. 35-12 мың жыл 5. 12-8 мың жыл 85. Ащел кезеңінің ұзақтығы 1. 700-150 мың жыл 2. 150-35 м.ж. 3. 35-12 м.ж. 4. 12-8 м.ж. 5. 8-5.м.ж. 86. 12-8 м.ж. қай кезеңді қамтиды. 1. ерте полеолит 2. орта палеолит 3. кейінгі палеолит 4. мезолит 5. неолит 87. дарвиннің алғашқы ғылыми тұжырымдамасы 1. Эволюциялық теория 2. еңбек құралдарын сараптау 3. алғашқы тұр-ң институт-ды реканструкция 4. ерте қоғамдағы семия қатарын рек-лау 5. рулық ұйым 88. Ерте қоғамдағы семия қатынасын рек-лау еңбек кімнің теориясы 1. Ч.Дарвин 2. К.Гаисен 3. Бастиан 4. Г мейн 5. Л.Маргон 89. Архантроп терминінің мағынасы 1. Гаминидтерге дейінгі адам 2. Ертедегі адам 3. пекиндік маймыл адам 4. тік жүретін адам 5. Германиядан табылған адам 90. Питекантроп эректус терминінің мәні 1. Гаминид-ге дейін-гі адам 2. ертедегі адам 3. пекиндік адам 4. тік жүретін адам 5. Германиядан табылған адам 91. Гомо сапиенс терминінің міні 1. Гоминид-ге дейінгі адам 2. Приматтар отряды 3. тік жүретін адам 4. шебер адам 5. саналы адам 92. Зинжантроп қай жерден табылды. 1. Азия 2. Еуропа 3. Африкада 4. Германия 5. Қытай 93. Нәсіл қай кезеңде пайда болды. 1. палеолит 2. мезолит 3. неолит 4. қола 5. темір Бақылау сұрақтары: 1.Терімшілік шаруашылығы қай кезеңде пайда болды 2. Гаминид терминінің мәні 3. Неандерталец қай жерден табылды 4. Гомо сапинес терминінің мәні 5. Презижантроп қай жерден табылды. 6. Жартылай жеркепелер қай дәуірде пайда болды 7.Ежелгі палеолит неше мәдениетке бөлінеді 8. Ашель уақытының ескерткіштері қайдан табылған. 9. Алғашқы тұрмыстық қоғам адамының қару жасау үшін қолданған басты материалы не болған. 10. Тас ғасыры нешеге бөлінді 11. Люш Герчрге Маргон алғашқы тұрмыстық тарихты нешеге бөлді. 12. Питекантроп қай жерден табылды. 13. Адам және жануарлар патшалығының системасын кім енгізді. 14. Ерте плистоцин дәуірінің адамы қайдан табылды 15. Шель және Ашель тұрағынан қай жануардың сүйегі табылды. 16. Алғашқы қандас туыстық семьясының шығуы және оның алғашқы формалары туралы атап өткен. 17. Қазақстан териториясындағы ежелгі тас дәуірінің ең бірінші тұрағы 18. Ең көне және көне заман адамдары қандай екі салаға бөлінді 19. Хоме Сабенс нешінші мың жылдықта табылды. 20. Евразияда қандай адам табылды. 21. Қазақстанда ашельдік ескерткіштер қай қаладан табылған 22. Адамның қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. 23. Ежелгі палеолит құрал сайман неше топқа бөлінеді 24. Зинжантроптың жасы 25. Гарпундар қай мәдениеттің құралы 26. Явадағы Сола өзеніне ерте плейтоцендік шөгінділер ашылған және олар нешінші жылы тұжырымға ие болды. 27. Таулы аудандарда алғашқы тұрмыстық адамы аң аулауда қайсы жануарды аулау басым болған. 28. Палеолит,мезолит, неолит қай ғасырға жатады. 29. Ертедегі аналық рулық қауымдық шектерде иемденуші іс әрекетті неше дәйекті кезеңге бөлді. 30. Ең тамаша мадлен құралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті “Филолгия -тарих” факультеті “ Тарих ” кафедрасы “Алғашқы қауымдық құрылыс” пәні бойынша Тарих мамандықтарының студенттері үшін Кредит: №2 ЛЕКЦИЯНЫҢ ҚЫСҚАША КУРСЫ Жетісай-2005 ж 1-тақырып Рулық құрылыстың тууы Қарастырылатын мәселелер: 1. Алғашқы рулық қауымның пайда болуы. 2. Кейінгі палеонтроптардың түпкі қауымындағы жыныстар арасындағы қарым-қатынас. Пайдаланатын әдебиеттер: 8. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая 9. школа 1982 г. 10. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 11. Семенов Ю.И. Как возникло человечество. М. 1966 г. 12. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 13. Алексеев В.П. В поисках предков. Антропология и история. М. 1972 г. 14. Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и государства. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 Ерте және орта плейфстоцен бойында гоминид семьялығының эволюциясы адамның осы заманғы түрінің пайда болуы үшін қолайлы алғы шарттар жасады. Шынында да Homo тегінің көне заманғы өкілі – неандертальдық адамның интенсивті еңбек үкметі үшін барлық қажетті органдарды – үлкен миы, тік жағдайда жүргендегі, орнықты жүріс-тұрысы туралы айтпағанның өзінде оңтайлы қолы болған іспетті еді. Бірақ жоғарыда аталып өткендей, оның ми құрылысы көптеген тұрпайы белгілерінің болуымен сипатталатын, ал қолының оңтайлылығы шеші болатын, бұл ойлау мен сөзді дамуы басқа неандертальдық адамның формологиялық ерекшеліктері, атап айтқанда оның құрылысы, өзінің агресивтігімен тежеулі басқаратын миы орталықтарының шамалы дамуы арқасында коллективтін қоғамдық тіршілігі жағдайларына, оның жеткілікті бейімделген тіршілік иесі екендігін делелдейді. Неандертальдын бас миы қабығы қызметіндегі қозу тежеуден айтарлықтай басым болатын, бұл неандертальдық табында ашыңған қатты ашу тудырып ауыр, кейде мүмкін өлім-жітіммен тынатын соқтығысуларға жиі әкеп соғатын. Адамның осы заманғы түрлерінің пай-да болуы ерте палеолиттен кейінгі палеолитке көшу кезіндегі өндірігіш күштердің дамуындағы қуатты секіріспен тығыз байланысты. Бұл секіріс сонымен бір мезетте биологиялық эволюцияның аяқталу процесінің салдары да, сондай-ақ оның аса маңызды шарты, оның өзінше бір кажетті қоректік ортасы да болып табылды. 2 - тақырып Расогенез. Қарастырылатын мәселелер: 1. Нәсiлдердiң пайда болуы. 2. Негроид. 3. Европоид. 4. Монголоид. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 4. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский 5. Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. 6. Маркарян Э.С. О генезисе человеческой деятельности и культуры. Ереван.,1973 7. Рагинский Я.Я.Проблемы антропогенеза.М.,1969 Әуел бастапқы эйкумендердің кеңінен тарауы адамзаттың нәсілдік жіктелуіне мүмкіндік берді. Кейінгі палеолит дәуірі адамдарының бас сүйектерінін табылуы, осы кездегі адамзаттың нәсілге бөлінуінің негізгі ерекшеліктері, сол кейінгі палеолит дәуірінін, өзінде-ақ жеткілікті айқын білінгенін, дегенмен де қазіргі кездегіден оның аз болғаның көрсетіп берді. Нәсілге бөлінушілік материктер шекараларымен біршама дәл келіп отырды. Европеодтік нәсіл көбіне - Европада, монголоидтық - Азияда қалыптасты, негроидтық нәсілдердің өкілдері Африка мен Авсралияны мекендеді. Бұдан өзгеше шекаралық аймақтарда — Жер орта теңізінде оның, Европалық жағалауында негроидтық нәсіл өкілдері кездеседі, ал Африкалық жағалауында европоидтік топтар, Кавказ, Орта Азияны негізінен европеоидтік нәсілдір өкілдері мекендеді. Оңтүстік және Онтүстік Шығыс Азияда негроидтар монголоидтармен және европеоидтермен араласып кетті. Сонымен, адамзаттың ең үлкен үш нәсілерінің, арасында морфологиялык айырмашылықтын пайда болуында немесе антропология деп аталып жүрген бірінші қатартағы нәсілдік айырмашылықта негізгі рольді екі фактор атқаруы ықтимал, сөзсіз әр материкте әр тұрлі болып келетін ортаға бейімделушілік жане материктер арасындағы өте айқын көрінетін табиғи шектердің, болуынан пайда болған тұтас материктердің кең байтақ даласындағы оқшауланушылық болды. Бейімдеушілік мәні бар нәсілдік белгілерге мысал келтірейік. Негроидтік нәсілдердің классикалың өкілдерінің терілері өте қара, шаштары бұйра, мұрындары өте жалпақ, еріндері қалық, дүрдиген болады. Белгілердің бұл комплексі негроидтардың өмір сүрген орта жағдайларына физиологиялың бейімделуінің сәтті үлгісі болып табылады, ол бұл орта, ең алдымен, өте жоғары температурамен және аса ылғалдылығымен сипатталады. Европалықтар тропикалық климат жағдайларына төзе алмайды, күннің ыстықтығынан және ауаның ылғалдығынан жиі ауырып қалады. Ал Африканың байырғы турғындарын алатын болсаң, бұндай климатта олар тамаша сезінеді. Бұл жағдайды былай түсіндіруге болады: африкандықтардың сол сияқты австралиялыктардың да жақсы көңіл күйін сақтауына, олардың жоғарыда аталған морфологиялық ерекшеліктері кемектеседі. Негроидтардың терісінің қара түсі терінің бүркеніш қабаттарында теріні күйіп кетуден сақтайтын меланиннің — ерекше пигменттің болуы арқасында түзіледі. 3 - тақырып Аңшылар мен балық аулаушылардың ертедегі рулық қауымы. Қарастырылатын мәселелер: 1. Ерте рулық қауымдағы адамдардың шаруашылығы мен материалдық мәдениеті. 2. Әлеуметтік-экономикалық қарым-қатынастары Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Семенов С.А. Происхождение земледелия. Л. 1974 г. 4. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. 5. Охотники,собиратели,рыболовы.Л.,1972 6. Ранние земледельцы.Этнографический очерк.Л.,1980 Алғашқы тұрмыстық қауымдық құрылыстың дамуында тұтас дәуір бола отырып, аналық рулық қауым тарихи дамудың ұзақ жолынан өтті. Осы дәуірде алғышқы тұрмыстық адамзат жеңіп шыққан ең маңызды меже табиғаттын дайын өнімдерін иемденуден, оларды өндіруге, яғни иемдениетің шаруашылықтан өндіретін шаруашылыққа көшу болды. Бұл аңшылар мен балық аулаушылардың ер тедегі аналық-рулық қауымы ажыратуға негіз береді. Ертедегі аналық-рулық қауымдық шектерде иемденуші іс-әрекеттің екі дәйекті кезеңте: археологиалық кезеңге және бірқатар аудандарда балық шаруашылығы ен де ұштасып келетін неғұрлым дамыған аңшылық шаруашылық кезеңге бөлінеді. Әдетте, аңшылықтың жаңа, өте тиімді қаруы-жебелер мен садақты қолдану бұлардың арасындағы шек деп санайды. Бұл ескерте кетуді керек етеді. Этнография садақты пайдаланбаған, бірақ аулаудың басқа, пәрменділігі азырақ қаруларын, мәселен духовой, жебе лақтыратын түтікті пайдаланған аңшылар тайпасын, атап айтқанда, Амазонка бассейнінің көптеген тайпаларын біледі. Дегенмен, археологиялық және этнографиялық материалдарға қарап пайымдағанымызда, жетілдірілген аңшылық қаруы ретінде нақ садақ неғұрлым кеңірек тарағандығы хақ өйткені, бұдан ертедегіден неғұрлым кейінгідегі аңшылық шаруашылығына көшудің белгілі бір дәрежеде шартты болса да, өзіне тән белгісін көруге болады. 4-5 – тақырып Қоғамдық қатынастар. Қарастырылатын мәселелер: 1. Неке және отбасы ерекшелік-теріне қарай ұйымдасу. 2. Рухани мәдениет аңшылар, балықшылар мен терімшілердің соңғы қауымдары. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. Семенов Ю.И. Происхождение брака и семьи. М. 1974 г. 4. . Энгельс Ф. Происхождение семьи, частной собственности и 5. государства. К. Маркс, Ф. Энгельс. Сочинение том 20 6. Массон В.М. Экономика и социальный строй древних обществ. Л., 1976 г. Этнография ертедегі аналық-рулық қауымды зерттеумен тұңғыш шұғылданғанда, бұл осы уақытқа қарай географиялық және әсіресе тарихи ортаның өзгеруімен, көршілес қоғамдардың европалық отарлаудың т. б. ықпалымен барлық жерде түп-негізінен өзгеріске ұшырады. Әуел басты ру формасын және түрін өзгертті. Бірақ, ғылым ең бастысын қалпына келтіре алды; бұл туыстардың арасындағы қатынастарға тән тапжылмайтын коллективизм еді. Қамажаулап немесе айдап тығып аң аулау, бөгеттеп немесе аулармен балық ұстау, ұйымдасқан жинап-терушілік, үй-жай салып қайықтар жасау — міне, осының бәрі рудың біріккен күш жігерін талап етті, ал оріаң еңбек өндірістің құрал-жабдықтары мен өнімдеріне қауымдық меншікті тудырды. Рудың коллективтік меншігінде, ең алдымен, өндірістің басты құралы—жер бұл жағдайда оның шегіндегі барлық қолда бар аң аулау объектілері, балық шаруашылығы мен жинап-терушілік құралдар, үй мүліктерін жасау үшін шикі заттары т. б. бар территория болды. Жоғарыда сипатталған аңшылар мен балықшылар қоғамдарының бірде-бірі туған-туысқандардың барлық топтарының ортақ меншіктілігінен бөтен жерге меншіктіктің басқа формасын білмеді. Сондай-ақ аңшы адамдары мен балықшы бөгеттерін қайықтар мен ауларды, тұрғын үйлер мен оттарды рулық иемдену де кеңінен дәлелденіп отыр. Жеке адамдарға тек дара өздері ғана жасап шығарған еңбектің қол қарулары — найза, садақ, балта, тағы басқалар, сондай-ақ түрлі тұрмыстық заттар тиісті болды. Бірақ өндірістің бұл қарулары да, әдетте коллективте және дайын оның қажетін өтеу үшін пайдаланылды, сондықтан да бұларға жеке адамның меншіктігі рудың коллективтік меншігі ішінде сіңіп кеткендей болатын еді. 6-7 - тақырып Егінші-малшылардың дамыған рулық қауымы Қарастырылатын мәселелер: 1. Неолит дәуіріндегі кейінгі қауымының қалыптасуы мен дамуы. 2. Иелік етуші шаруашылықтан - өндіруші шаруашылыққа көшу. 3. Егіншілік пен малшылықтың алғашқы ошақтары. 4. Егіншілік пен малшылыққа өту механизмдері мен шарттары. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990г. 3. Семенов С.А. Происхождение земледелия. Л. 1974 г. 4. Шнирельман В.А. Происхождение производящего хозяства. М. 1989 г. 5. Марков Г.Е. История хозяства материальной культуры в первобытном и ранне-классовом обществе. М.1979 г. 6. Файнберг Л.А. У истоков социогенеза. М. 1980 г. 7. Алексеев В.П. От животых к человеку. М. 1969 г. Неолит көп мыңдаған жылдық тас ғасырының жоғарғы да ақырғы сатысы болды. Неолиттік уақыт, ең алдымен, еңбектің тас қаруларының жасалу техникасын едәуір жақсартумен сипатталады. Бұл жаңа техниканың ең айңын сипаты текстеу немесе жалтырату тәсілімен, сондай-ақ тасты егеп тесу арқылы тас құралдарды тұпкілікті өңдеу болып табылады, бұл неолиттік ұақыт адамына бұрынғыға қарағанда зор табыспен тасқа ойдағыдай форма беруге мүмкіндік туғызды. Кұрал тастардың сан алуан түрінен, соның ішінде шақпақтан қат-қабаттыларын және үсак түйірлерінен гөрі жұмсағынан құралдар жасалды. Бірақ шақпақ тас та, сондай-ақ нефрит немесе жадейт сияқты қатты жыныстар да жаңа әдістермен өңделетін болды; Алайда, тасты тегістеп жалтырату процесі еңбекті өте көп керек етті және құралдардың өндірістік сапасын біршама аз жақсартты. Сондықтан да көпшілік жағдайларда қару жалтыратып тегістелмеді, әрі шақпақ тас бурынғысынша индустрияда басым болды. Опыру, сындыру және сығу арңылы тасты өңдеудің ескі әдістері кеңінен қолданылды, мұнда қыспа ретушы техникасы гулдену шегіне жетті. Неолит дәуірінің ең маңызды жаңадан енгізілген дүниелерінің бірі қыштарды ойлап табу болды. Муның неолитке тән сипат болып келетіндігі соншама, тіпті оны басқаша алып қыш ғасыры деп те атайды. Рулық қауымның егіншілік-малшылық шаруашылығы дамыған неолит пен энеолиттің археологиялың ескерткіштерімен қатар көрсетіледі. Сонау полеолитте-ақ біліне бәстаған әр түрлі мәдениет дамуынын әр келкілігімен түрлі территориядағы олардың локальды ерекшелігі неолитте күшейе түсті. Неолит дәуірінің археологиялық мәдениеті ондап саналады. Неолит мәдениеті Таяу Шығыс елдерін-де неғұрлым тез қарқынмен дамыды, мүнда егіншілік пен үй мәлын өсіру бәрінен бұрын туды. Жоғарыда натуф мәдениеті кейін мезолитке жататындығы туралы айтылды оның иесі дәнді өсімдіктерді өсіруге әрекет жасап та бақпан еді деп жобалауға болады. Бұдан біраз неғұрлым кейінгі уақытта (б. э.-ға дейінгі VI мың жылдыққа) Солтүстік Ирактағы тұрпайы егіншілік пен мал аруашылығының туу белгілері жатады. Сол жерде Оңтүстік Курдистанның тау етекті рінде түрған үй қойлары мен ешкілері болған Карим-Шахир неолиттік мекей-жайы табылып отыр. Дән үккіштердің, ораққа арналған шақпақ тас жүздерінің т. б. табылған сынықтары, натуфтіктердікі сияқты мұнда да, егіншіліктің тікелей алдындағы жинап-терушілік өте - күшті дамыған деуге мумкіндік—береді. Карим-Шахирмен жақын көршілес жатқан, бірақ неғұрлым кейінгі уақытқа жататын (б. э.-ға дейінгі 4750 жылдар шамасы) Калаат-Ярмо (Джермо) мекенінде егіншілік мүлде айқын керіне деп, атап айтқанда үйдің қабырғалары мен ошақ негіздері жасалған саз балшықтарда дән іздері табылған, тағы хайуанаттардың сүйегі небары 5% қүрайды, қалғандады 95% үй ешкісіне шошқаға, қойға тиісті. 8-9 – тақырып Жоғары дамыған балықшылар мен аңшылардың шаруашылығы мен материалдық мәдениетi. Қарастырылатын мәселелер: 1. Қоғамдық қатынастар. 2. Рулық тайпалық ұйым және өкiмет ұйымы. 3. Неке және семья. 4. Рухани мәдениет. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990 г. 3. История первобытного общества. Общие вопросы. Проблемы антропогенеза. М. 1983. 4. История первобытного общества. Эпоха первобытной родовой общины. М. 1985 г. 5. Майкл Кремо,Ричард Томпсон.Неизвестная история человечества. М.,1999 6. Эдуард Бернетт Тэйлор. Миф и обряд в первобытной культуре. Смоленск,2000 Жоғарыда айтылғандай эйкумендердің кейбір облыстарының табиғат жағдайлары мүнда егіншілік пен мал шаруашылығының тууына бөгет жасады. Атап айтқанда, Евразияның солтүстігі мен Америкада істің жайы осылай болды, мұнда неолиттік экономиканың дамуы аңшылық пен балық шаруашы-лығын одан әрі жетілдіру жолымен алға басты. Шығыс Европаның солтүстігі мен Солтүстік Азияда б. э. ға дейінгі IV дың жылдықтың өзінде-ақ, кейінде ұзақ мың жылдықтар бойына Қиыр Солтүстіктің, Сибирь мен Қиыр Шығыстың бірқатар халықтары үшін кәдуілгі болып қала берген аңшылық, балықшылық мәдениеті қалыптасты. Атап айтқанда, иемденуші шаруашылықтан өндірілетін шаруашылыққа көшуден көрінетін өндіргіш күштердің өсуі рулық қрылыстың одан әрі дамуына жол ашты. Аңшылар мен балықшылардың ертедегі аналы-рулық қауымы келді. Қоғамның экономикалық негізін бүрын-ғысынша жерге рулық меншік қүрады. Егістік жер мен бау-баша, аңшылық, балық-шылық және жинаптеретін жерлер, бір жағдайларда тура руға тиісті болды, екінші-сінде, тайпаға тиісті деп саналды, бірақ бүған кіретін жеке руларға бекітіліп берілді. Оңдірістің басқа қүрал-жабдықтары коллективтің де, жеке меншіктің де иелігінде болды, алайда соңғы жағдайда оның иесі олігеннен кейін, иелік рудың ішінде қалуға тиіс болды. Меншіктік қатынастар мен руларға негізделген қоғамдық қатынастар, негізінен алғанда өндірістік коллективті нығайта түскен табиғи қандас-туыстық байланыстармен сайкеле берді. Тіршілік ету қүреі-жабдықтарымен бір-шама қамтамасыз еттіліп дұрғын халықтың өсуі салдарыңан рулық қауымдар ана тарапынан аналық үйлік қауым, немесе аналық семья дейтт ең жақын туыстардың ірі коллективтеріне жиі бөлінді. Аналық рудың дамуы, сірә, семья мен мекенің сипатында принципті өзгерістерді тудырмаса керек. Рас аналық-локальды мекен-жай жағдайларында қосақ семья бір үй шаруашылығына бірікті, бірақ бұл өндірістік ұя бола алмады. Экономикалық және қоғамдық мәнде бүкіл аналық үйлік қауым семья болып табылды. Қосақ семья өз шаруашылығын жүргізбеді және рулықтан бөлек, екі, зайыпқа ортақ меншігі болмады. Егер күйеуі әйелінің мүлкіне нүқсан келтіретін болса, ол оның туған-туыстарымен есеп айырысуға тиіс болды. Ерлер көбіне жеке өзінің қауымымен шаруашылық байланысын үзбеді және «екі үйге» жұмыс істеді. Егер, балалар тіпті өз әкесін біле түрса да іс жүзінде, оған бөгде адам болып қала берді. Аналық үйлік қауым болып тұрған кейбір тайпаларда, мәселен, Добу аралындағы меланеэийлінтерде жалпы қос семья үшін ерекше термин болған жоқ: «семья» уғымына тек ана тарапынан ғана келетін туыстар кіретің. Қосақ неке, бұрынғы кездегідей екі жақтың кезкелгенінің қалауы бойынша оңай ажыраса алатын және топтың некелік қаты настардың қалдықтарымен толықтырылатын Ирокездер мен гурондарда XVIII ғасырдые өзінде де әйелдердің «қосымша» күйеуі ерлердің «қосымша» әйелі бола алатын бұдан басқа гурондарда өйел ретінде аңшылық қыздар болған. 10 - тақырып Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырауының алғы шарттары мен жалпы барысы Қарастырылатын мәселелер: 1. Өндіруші шаруашылық пен соған ұқсас өзге де шаруашылық түрлерінің дамуы. 2. Металлургияның ашылуы Мыс пен қоланың өндірісте қолданылуы. 3. Темірден жасалған құрал-саймандардың өндіріске енгізілуі. Пайдаланатын әдебиеттер. 1. Першиц А.Н., Монгайт А.Л., Алексеев В.П. История первобитного общества. Высшая школа 1982 г. 2. Алексеев В.П. Перешиц А.Н. История первобытного общества. Высшая школа 1990г. 3. История первобытного общества. Эпоха классообразования. Рагинский 4. Я.Я. Антропогенеза. М.1996 г. 5. Всемирная история в 24-х томах, Век железа/А.Н.Бадак и др. Минск, М.,2000 6. Майкл Кремо, Ричард Томпсон. Неизвестная история человечества. М.,1999 Алғашқы тұрмыстық қоғам ыдырауының ең маңызды өндірістік алғы шарты металдарды кеңінен пайдалануға көшу болды. Адамзат тарихы үлде жаңа формаларға ие боларлықтай, металл қарулардың енгізілуінің соншама тамаша мәдени және өлеуметтік алға басушы өз салдары болды. Металдар ғасыры екі дәуірге: қола ғасырына және темір ғасырына бөлінеді. Қола ғасыры дегеніміз әдамзат тарихында қоладан жасалған еңбек қарулары кеңінен таралғак және осы қаруды тастармен қатар немесе солардың орнына қолданған дәуір еді. Темір ғасыры дегеніміз темір металлургиясы мен темір қарулардың таралуымен сипатталатын уақыт болатын. Еңбектің темір ең жасалған қарулары аса (лаңызды материал болып отырғандықтан, қазірде де осы заманғы дауір де темірғасырына енеді. Алғашқы тұрмыстық тарихтын археологиялық дәуірленуінде ертедегі темір ғасыры термин жиі қолданылады. Қола дегенеміз — мыс пен қалайының, кейде алмастыру қорғасынның, мышьяктын немесе мырыштың әр түрлі үлесте балқытылған қоспасы. Ең жақсы ара қатынас — 90% мыс пен 10% қалайы. Қола қарулар мыс қаруынан тек қатты ғана емес, өткірде келеді, бірақта оларды күю оңайырақ, өйткені мысца қарағанда (1083°) қола анағүрлым төменгі температурада (700—900°) балқиды. Алайда, мыс сияқты қола қарулар да тас қаруларды түгелдей ығыстыра алмады. Бұған себеп, біріншіден, біркатар жағдайларда, қоладан тастың жүмыстық сапалары жоғары болды, екіншіден, қару жасалатын тастар барлык; жерде дерлік барды, ал қоланың, әсірөсе, қалайы үшін шикизат көзі өте сирек еді. Мыс және қалайы рудаларына бай аудандарды мекендеген тайпалар металшығаруға маманданып, көршілес елдің алқын ерлермен жабдықтап қамтамасыз етіп отырды. Мыс Иранда, Кіші Азияда, Аравия мен Арменияда, қалайы Иран мен Араияда болды. Европада ертедегі мыс нен орындары Испанияда, Францияда, Австралияда, Венгрия мен Англияда, ертедегі қалайы кен рудалары Испания мен Англияда ашылды. Қытайдың оңтүстігі мен Солтүстік Вьетнам да ашылғаны белгілі. Біздің елімізде қола ғасырының ірі металлургиялық ортал Кавказда, Уралда, Қазакстанда, Ертіс және Енисей маңы өлкелерінде мәлім еді Ең ертедегі металл қарулар өзінің формасы жағынан тас қаруларды бұтіндей қай талады. Тек адамзат бірте-бірте жаңа материалдың ең тиімді қасиеттерін пайдаланатын қару формаларын балталарды, қашауларды, балғаларды, қайлаларды, кетпендерді, орақтарды, пышақтарды, қанжарларды, сапыларды, шапқыларды, найза ұштықтарын, жебелерді, тағы басқаларды жасап шығарды. Қола ғасырының дәл шежірелік ақберін көрсете қою қиын. Қола дәуірінде б. э.-ға дейінгі III мың жылдықтың орт шенінде Оңтүстік Иран мен Месопотамияда белгілі болды. Египет пен Үндістанда көне қола қарулары б. э.-ға дейінгі I мың жылдықтың басына жатады. Қытайде қола біздің эрамызға дейінгі XVIII ғасырда кеңінен қолданылды. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі “Сырдария” университеті               содержание   ..  91  92  93   ..